Kuzey Ege ve Marmara Denizi’nin güneyinde başlatılan “Türkiye Kıyıları Mercan Resif Deniz Tabiat Alanlarını Geliştirme, Muhafaza, İzleme ve İdaresi Projesi” kapsamında Bozcaada ve Marmara Adası’nda kuşağı tehlike altında olan mercan habitat karakterleri ve yayılım gösterdikleri alandaki biyolojik çeşitlilik inceleniyor.
Akdeniz orijinli jenerasyonu tehlike altındaki taş mercan “Cladocora caespitosa” ve altın mercan “Savalia savaglia”nın ağır dağılım gösterdiği Bozcaada ve Marmara Adası kıyı sularında bilimsel izleme çalışmaları başlatıldı.
Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) Türkiye Temsilciliğinin himayelerinde Çanakkale Sualtı Spor Kulübü Derneğince yürütülen, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi (ÇOMÜ) Deniz Teknolojileri Meslek Yüksekokulu Sualtı Teknolojisi Programı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Barış Özalp’in bilimsel danışmanlığını üstlendiği proje, 6 kişilik bilim takımının yanı sıra STK’ların iştirakiyle gerçekleştiriliyor.
Proje kapsamında yasa dışı balıkçılık faaliyetleri, bilinçsiz avlanma ve çapa atımı nedeniyle ziyan gören mercan kolonilerine ait farkındalık oluşturularak bilinçlendirme faaliyetlerine odaklanılıyor.
Her iki bölgede dalış yapan araştırma grubu, şu anda çalışmalarını Marmara Adası civarında sürdürüyor. Yıl sonuna kadar en az 70 dalış planlayan grup, jenerasyonu tehlike altındaki çeşitlere hayat alanı olan bölgede balık ağlarının ve Marmara’da müsilajın tahrip ettiği alanları kayıt altına alıyor.
Bilimsel çalışmalar tamamlandıktan sonra mercanların ziyan gördüğü tehdit ve etkenlerin oranı, habitatlardaki hasar ortaya çıkarılarak ağustos 2023’e kadar ilgili kuruluşlara kitap halinde rapor edilecek. Tehdidin boyutuna nazaran muhafaza önlemleri alınmasına yönelik yol haritası belirlenecek.
BALIKÇILAR BİLGİLENDİRİLECEK
Doç. Dr. Özalp, AA muhabirine, Bozcaada ve Marmara Adası’nda geniş yayılım alanları bulunan iki Akdeniz mercan çeşidinin jenerasyonu tehlike altında olmalarına karşın şimdi korunma tedbiri alınmadığını söyledi.
Bu tiplerin oluşturduğu habitatların birçok deniz canlısına yuva misyonu gördüğünü belirten Özalp, “Akdeniz orijinli sert mercan tipi olarak bildiğimiz ve Bozcaada Tuzburnu kıyısında koloniler oluşturan ‘Cladocora caespitosa’ Bozcaada etrafında gerçekleştirilen TÜBİTAK projesi kapsamında tespit edilmişti. Birebir projede Marmara adaları etrafında de ‘Savalia savaglia’nın geniş alanlarının keşifleri yapılmıştı.” sözlerini kullandı.
Özalp, Akdeniz’de korunan bu çeşitlerden bilhassa 2 bin 700 yıl evvel yaşamış fosil kayıtları dahi bulunan altın mercanın balıkçı ağları ve atılan çapalar nedeniyle önemli risk altında olduğunu anlattı.
Bu cinslerin üzerindeki tehditlere odaklanılması gerektiğini lisana getiren Özalp, şöyle devam etti:
“Projede temel amaç; Çanakkale Boğazı Dardanos mercan resif deniz tabiat müdafaa alanında olduğu üzere cinsler özelinde farkındalık faaliyetlerinin Bozcaada ve Marmara Adası resiflerinde de gerçekleştirilmesi ve cinslerin ehemmiyetinin ortaya konulmasıdır. 2021’de Çanakkale Boğazı’nda mercan resif alanı olarak bir deniz müdafaa alanı oluşturulmuştu. Türkiye denizlerinde yer alan birinci mercan resif müdafaa bölgesi Dardanos’ta ve Bozcaada ile Marmara adalarında balıkçıları bilgilendirme faaliyetleri ile belli orta amaçlar ve faaliyetler yapılacak. Bozcaada‘daki mercan resifinin etrafındaki biyolojik çeşitlilik ile Marmara Adası’nda ömür süren cinsin etrafındaki denizel çeşitlilik tüm elemanlarıyla, denizel omurgasızlar, balıklar, baştan bacaklı yumuşakçalar dediğimiz ahtapot, sübye, kalamar ve öbür canlılar özelinde incelenecek.”
DENİZATLARININ YUMURTA BIRAKTIĞI MERCANLAR AĞ KAPLI
Doç. Dr. Özalp, Marmara Adası’nda ömür süren ve Hayırsız Adacık’ta ağır yayılım oluşturmuş Savalia savaglia mercanı kollarının üzerinde köpek balıklarının yumurta bıraktığını, denizatı yumurtalarının bulunduğunu, üzerlerinde balık ağları gördüklerini aktardı.
Yüksek biyoçeşitlilik oluşturan bu bölgelerde acil hareket planları doğrultusunda tedbirler alınmasının değerine dikkati çeken Özalp, “Habitatlarda yapılan incelemelerde ezilmiş yahut kısımları kırılmış mercan kolonilerine rastlıyorsunuz. Bu durum son derece vahim.” dedi.
Özalp, mercanların korunması ve hassasiyetle izlenmesi gerektiğine işaret ederek, bu nedenle proje çalışmalarının değerli olduğunu belirtti.
Bilinçsizce atılan çapaların, balık ağları ya da bilmeden yapılan rastgele bir deniz faaliyetinin örneğin dalış turizminde dalgıcın paletinin de mercanları etkileyebileceğini kaydeden Özalp, şöyle konuştu:
“Çanakkale Sualtı Spor Kulübü Derneği, Bozcaada ve Marmara Adası için kıymetli bir işi başardı. Ülkemize çok değerli bir proje kazandırılmış oldu. Biz de çalışmalarına akademik takviye veriyoruz. Türk Deniz Araştırmaları Vakfı, Adalar Vakfı, Sualtı Fotoğrafçıları ve Sinemacıları Derneği, Bozcaada Su Eserleri Kooperatifi, Marmara Adası Su Eserleri Kooperatifi, Vira Mecmuası ve Bozcaada Mendirek mecmuası projenin ana destekçileri ortasında yer alıyor. Ayrıyeten proje kapsamında mercanların kıymetine dikkati çeken makul STK’ların dayanakları var. Emeği geçen herkese teşekkür ediyoruz.
Ülkemiz denizlerinde, Çanakkale Boğazı mercanlarının ne derece değerli olduğunu son yıllarda göstermiş bulunuyoruz. Bu manada Çanakkale Boğazı, Bozcaada ve Marmara Denizi’nde belirlenmiş alanların mercanlara konut sahipliği yapması bir manada da ülkemizin bedelini yükselten bir öge. Denizel biyoçeşitlilik son yılların en kıymetli araştırma mevzuları ortasında yer alıyor. Bozcaada ise stratejik bir bölge, burada kuşağı tehlike altında olan bir çeşidin ekosistemini çalışmamız, tıpkı halde trol ve gırgır baskısının çok ağır olduğu bir Marmara Adası’nı düşündüğümüzde oradaki cinslerin yaşamsal kıymetleri üzerine ve tehdit ögesi olan taban ağları, çapalar yahut başka ziyanlı etkenler ilgili farkındalığı biraz yükseltirsek eminim ki balıklara yuva olan bu ortamları geleceğimize kazandırmış olacağız.”