Afrika’nın hasta adamı Fransa: Bir ülkeden daha kovuluyorlar

Fransa’da basılan paralar, resmi lisanın Fransızca olması, Fransız kültürünün yaygınlığı…Son yıllarda tüm bunlara karşın Fransa’ya karşı Afrika’da büyük bir reaksiyon alanı oluştu. Kimisi teröre karşı takviye istediği Fransa’yı teröre takviye vermekle, kimisi de “ülke iç işlerine karışmakla” suçladı. TRT Haber’de yayınlanan Selami Kökçam imzalı haberde Fransa’nın Afrika ülkeleri üzerindeki nüfuzu ele alındı.

Fransa’nın eski kolonilerine bakıldığında görülecek ortak noktalar terör akınları, darbeler ve Moskova’yla yakınlaşan bağlantılar.

Fransa’ya nazaran, yıllarca sömürdükleri ülkelerdeki nüfuzlarının zayıflamasının en büyük nedeni 3’üncü ülkeler. Teze nazaran, Çin, Rusya ve Türkiye “Fransa tersi büyük bir dezenformasyon kampanyası yürütüyor.” Lakin şunu bilmek gerekiyor, Fransa azalan nüfuzundan vazgeçmiş değil. Afrika’daki faaliyetlerini daha az görünür olacak biçimde yine dizayn ediyor. Bilhassa cihatçı kümelere karşı uğraşta ön saflarda yer almak istemiyor. Bunun yerine terörle gayret eden ülkelere dayanak vermek niyetinde.

Öte yandan Fransa’nın Sahel bölgesindeki askeri varlığı da bitmiş değil.

Nijer, Çad ve Moritanya’daki üslere dağılmış 3 bin Fransız asker hala bölgede bulunuyor.

Batı Afrika’daki Burkina Faso, 1896’dan bağımsızlığını kazandığı 1960’a kadar Fransa sömürgesinde kaldı. Fransa, eski sömürgesi üzerindeki gölgesini uzun mühlet kaldırmadı fakat artık yolun sonu gelmiş üzere duruyor.

20 milyondan fazla nüfusa sahip Burkina Faso’nun yüzde 61’i Müslüman, yüzde 23’i Katolik Hristiyan, yüzde 16 ise lokal dinlere mensup. Ülkenin resmi lisanı hala Fransızca.

Ülkedeki darbe tarihi epeyce eski. O denli ki, bağımsızlığını kazandığı 1960’dan 6 yıl sonra birinci askeri darbe yaşandı. 14 Haziran 1970 yılında onaylanan yeni anayasa ile dört yıllık bir geçiş periyodu başladı. Bu anayasadaki uyuşmazlıklar sonucunda 1977 yılında yeni bir anayasa hazırlanıp onaylandı ve 1978’de yapılan seçimlerde Sangoule Lamizana lider seçildi.

Ülke 1980 yılında bir darbeye daha şahitlik etti. Ülke tarihine bakıldığında darbelerin peş peşe yaşandığı görülüyor. 1980’deki darbeden 3 yıl sonra 1983’te yeni bir darbe daha meydana geldi.

Burkina Faso, bağımsızlığını kazandığı 1960’dan bu yana 10’a yakın askeri darbe gördü ve sık sık dış müdahalelere maruz kalmakla itham edildi. Dış müdahalelerde gözler daima Fransa’ya çevrildi.

Son bir yıl içinde gerçekleştirilen darbelerde de Fransa’nın parmağının olduğu sık sık konuşuldu. Hatta 23 Ocak 2022’de gerçekleştirilen darbeden sonra Paris merkezli yayın yapan Afrika Intelligence internet sitesi, Fransız diplomatların Eylül 2021’den bu yana ordunun idareye el koyması senaryoları üzerinde çalıştığını ve Paris idaresinin 23 Ocak’ta eski Cumhurbaşkanı Roch Christian Kabore’ye ülkeden acil formda ayrılmasını sağlamayı teklif ettiğini sav etti.

Haberde, Kabore’yi komşu ülkelerde inançlı bir yere getirme konusunda çalışmaların yapıldığı lakin onun bunu reddettiği aktarıldı. Paris’in Kabore ile 23 Ocak’ta tüm gün irtibat halinde olduğu lakin dün bu irtibatın kesildiği bildirildi.

Elysee Sarayı’nın bu argümanları yalanladığı belirtildi.

France 24’ün haberinde değerlendirmelerine yer verilen Fransız gazeteci ve muharrir Antoine Glaser, Kabore’nin Fransa’ya karşı aralıklı olduğunu kaydetti.

Kabore’nin Fransa’yı orduyu yine düzenlemesine karşı çıkmakla suçladığını tabir eden Glaser, Burkina Faso’da Kabore’nin Yarbay Paul-Henri Sandaogo Damiba’ya yakın askerleri yaklaşık 15 gün evvel tutuklaması nedeniyle darbenin yaşanmasının beklendiği yorumunda bulundu.

Glaser, Fransa’nın Kabore’yi terk ettiğini düşünmediğini belirterek, “(Burkina Faso’nun) eski Cumhurbaşkanı Blaise Compaore’yi Fildişi Kıyısı’na götüren Fransız özel kuvvetleriydi.” dedi.

Antoine Glaser, “Fransa’nın (Burkina Faso’da 2015’teki darbe teşebbüsünden sorumlu General) Gilbert Diendere’ye dayanak verdiği doğrudur. (Fransız Dış İstihbarat Birimi) DGSE’nün Ouagadougou’daki platformunu bölgedeki saklı operasyonlar için kullandığı doğrudur lakin bunun Fransa’nın Roch Kabore’yi desteklemediği manasına gelmez.” sözünü kullandı.

Geçtiğimiz eylül ayında yaşanan son darbe ise, ülkenin kuzeyinde gerçekleştirilen terör saldırısını protesto etmek için halkın sokaklara çıkmasıyla tetiklendi.

Öyle ki, 27 Eylül’de yaşanan 11 askerin öldüğü, 50 sivilin kaybolduğu terör saldırısının akabinde, ekonomik başşehir Bobo-Dioulasso’da sokaklara dökülen yüzlerce kişi, Geçiş Devri Devlet Lideri Yarbay Paul-Henri Sandaogo Damiba’yı istifaya davet etti.

Yarbay Damiba, 24 Ocak’ta darbeyle iktidarı ele geçirmiş, 2 Mart’ta geçiş sürecinin cumhurbaşkanı olarak atanmıştı.

Hatırlamakta yarar var. Fransa terör örgütleriyle gayret mazeretiyle 2013’ten itibaren bölgede bulundurduğu askerlerini geçtiğimiz aylarda geri çekmişti.

Yaklaşık 10 yıl evvel patlak veren güvenlik krizi nedeniyle bugün Sahel dendiğinde akla birinci silahlı terörist kümelerin taarruzları geliyor.

El Esas ve DEAŞ kontaklı kümeler Mali, Nijer ve Burkina Faso’nun paylaştığı ve “Liptako Gourma” ismi verilen hudut sınırında her yıl yüzlerce kişinin vefatına neden olan hücumlar düzenliyor.

Terör örgütleri, uyuşturucu, silah, akaryakıt kaçakçılığı üzere yasa dışı yollardan elde ettiği önemli gelirlerle faaliyetlerini her geçen gün artırıyor.

Dünyanın en fakir ülkelerinden kabul edilen Nijer, Mali ve Burkina Faso ise darbeler ve iç karışıklıklar üzere nedenlerle ordularına kâfi bütçeyi ve ekipmanı sağlayamıyor, bu örgütlerle çabada yetersiz kalıyor.

İşte Fransa en fazla terör saldırısına maruz kalan kelam konusu üç ülkede 10 yıldan fazla bir mühlet asker bulundurdu. Mali’de sokak protestoları ve idarenin talepleriyle ülkeden ayrılmak zorunda kaldı. Çünkü ülke idaresi Fransa’yı terör örgütlerini şahsen desteklemekle suçluyordu.

Öte yandan Fransa, büyük bir hezimetle sonuçlanan Sahel operasyonlarının sonucunda Mali’yi Rus paralı milis kümesi Wagner’i yerleştirdi.

Tıpkı Mali’de olduğu üzere Fransa’nın yanlış siyasetleri Rus paralı milis kümesi Wagner’in Burkina Faso’da da varlık göstermesine neden oldu. Esasen Fransa kıtadaki azalan varlığının nedeninin 3’üncü ülkeler olduğunu argüman etse de durumun kendi siyasetlerinden kaynaklandığı görülüyor.

Fransa her ne kadar halihazırda Ukrayna’da faaliyetlerde bulunan ve Mali’de konum kazanan Wagner’e karşı sesini yükseltse de 2020’de Hafter’i destekleyen Wagner milisleriyle tıpkı safta yer aldı. Mali’de konum kaybeden Fransa, şimdilerde Burkina Faso’da ağır faaliyetlerde bulunuyor. Fakat bu ülkede de Fransız aksisi sokak şovları yaşanıyor.

Burkina Faso her ne kadar yalanlasa da birçok haber, darbecilerin iktidarlarının temellerini atmalarına takviye olmak ve ülkenin yüzde 40’ından fazlasını denetim ettiğine inanılan terörist kümelerle gayret etmelerine yardımcı olmak için Rus özel kümesi üyelerinin ülkedeki varlığından bahsediyor.

Son vakitlerde, bilhassa altın madenlerinde faaliyet gösteren Rus şirketlerinin Burkina Faso’daki güçlü varlığı dikkat çekiyor. Rus şirketi Nord Gold, 3 madeni işlettiği için Burkina Faso’nun altın madenlerindeki en büyük yabancı yatırımcı pozisyonunda. Ulusal gazetelerde çıkan haberlere nazaran, geçtiğimiz Aralık ayında yetkililer şirkete dördüncü bir madeni işletmek için dört yıllık geçerlilik müddeti olan yeni bir ruhsat verdi.

Burkina Faso yetkilileri Wagner ile yapılan muahedeyi yalanlasa da, geçtiğimiz yıl Fransa ile askeri işbirliği mutabakatını sona erdiren, topraklarında bulunan bin 500 Fransız askerini hudut dışı eden, onların yerine Rus Wagner kümesinden savaşçılar alan ve helikopterler ile savaş uçaklarını içeren Rus silah satın alma muahedeleri yapan komşu Mali’nin tecrübesine hayranlığını gizlemiyor. Mali’nin satın aldığı silahların son partisini geçtiğimiz hafta teslim aldığı biliniyor.