COVID-19 salgınının hepimize halk sıhhatinin ve enfeksiyöz hastalıkların temel unsurlarını hatırlattığını söyleyen İncesu, “El yıkamak, maske takmak ve toplumsal arayı korumakla ilgili verilen iletiler, virüsün bir bireyden başkasına geçme mümkünlüğünü azaltarak yayılmasının durdurulmasına yardımcı oldu. Bununla birlikte, enfeksiyöz olmayan, daha yaygın olarak bilinen ismiyle bulaşıcı olmayan hastalıkların (BOH) yayılmasının durdurulması konusunda toplumsal farkındalığımızda hala önemli bir eksiklik bulunuyor” biçiminde konuştu.
BOH’ların dünya genelinde yaklaşık 15 milyon erken mevt de dahil olmak üzere ölümlerin yüzde 71’inin nedeni ve münasebetiyle tüm dünyada ölümlerin ve sakatlıkların en önemli sebebi olduğuna dikkat çeken İncesu şunları söyledi:
“BULAŞICI OLMAYAN HASTALIKLAR ÜZERİNE YİNE DÜŞÜNMENİN TAM ZAMANI”
Bu hastalıklar uzun periyotlu hastalıklar olma eğilimi gösterir ve genetik, fizyolojik yahut davranışsal faktörlerden yahut başka nedenlerden kaynaklanır. Bu hastalıkların bir şahıstan başkasına bulaşmaması nedeniyle tespit edilmesi, önlenmesi ve tedavi edilmesi daha güç ve daha değerlidir.
Orta Doğu ve Afrika’daki başkanların ve karar vericilerin, pandemi sonrasına yönelik sıhhat sistemleri hazırlık sürecinde oldukları şu devirde sıhhat bakım stratejilerinin bulaşıcı olmayan hastalıklara ne halde yaklaştığı üzerine tekrar düşünmenin tam vaktidir.
“BULAŞICI OLMAYAN HASTALIKLARLA İLGİLİ İLETİLER DAHA ÂLÂ VERİLMELİ”
Öncelikle, BOH’ların nasıl önleneceği ve tespit edileceği konusunda bildirileri daha güzel verebilmek hayli faydalı olabilir. Bu bildirilerin çeşitli kanallar üzerinden verilmesi ve müdahalelerin tekrar değerli lakin daha az tesirli olduğu yaşlılara odaklanmaktan fazla nüfusun tüm bölümlerine hitap etmesi de değerlidir. Toplumsal medya da ulusal, bölgesel ve hatta küresel seviyede aktüel, maksada yönelik bildiriler verme imkânı sağlamasıyla bu mevzuda değerli bir rol oynayabilir.
“SAĞLIK SİSTEMLERİ BU HASTALIKLARI DAHA YETERLİ ELE ALACAK HALDE DEĞİŞTİRİLMELİ”
İkinci olarak, sıhhat sistemlerinin birinci basamak sıhhat hizmetleri seviyesinde BOH’ları daha güzel ele alacak formda değiştirilmesi daha fazla hastaya bakım hizmetine ulaşma imkânı verir, hastalıkların daha erken evrelerde tespit edilmesini sağlar ve hastaların kronik hastalıkla ilgili olabilecek felaket boyutundaki sıhhat bakım masraflarından kaçınmasına yardımcı olabilir.
Bu durum bilhassa, BOH’ların çoğunlukla büyük kentlerde bulunan üçüncü basamak sıhhat kuruluşlarında tedavi edildiği pek çok Afrika ülkesini ilgilendirmektedir. Bu ülkelerde kırsal kesimde yaşayan ve düşük gelir seviyesindeki birden fazla hastanın yalnızca bölge hastanelerine ve lokal sıhhat merkezlerine kolay ulaşım imkânı bulunmaktadır.
“KAMU, ÖZEL VE KÂR MAKSADI GÜTMEYEN TÜM BÖLÜMLER BİRLİKTE ÇABA ETMELİ”
Son olarak, BOH’lar ile çaba tedbirleri kamu, özel ve kâr maksadı gütmeyen bölümler bir ortaya getirildiğinde ve sıhhat çalışanları yapılanmanın önüne ve merkezine konulduğunda daha güçlü tesire sahiptir. Orta Doğu ve Afrika’daki pek çok hükümet, pandemi öncesinde dahi sıhhat sistemlerine kâfi kaynak yatırımı yapma gayreti içindeydiler, son iki buçuk yıl durumu daha da hassas hale getirmiştir.
Sektörler ortası çalışma bu baskının biraz olsun hafifletilmesine yardımcı olabilir ve hastalara ve hükümetlerin bütçelerine yarar sağlayacak yenilikçi, daha maliyet faal sıhhat hizmeti sunum yollarını beraberinde getirebilir. BOH Birliği (NCD Alliance), düşük ve orta gelirli ülkelerde BOH’lar ile uğraşta harcanan her 1 dolar için 19 dolar geri dönüş olacağını öngörmektedir ki bu da 2030 yılına kadar 2,7 trilyon dolarlık küresel yarara tekabül etmektedir.
“TÜM PAYDAŞLARIN SÜRATLE ORTAK HAREKETE GEÇMESİNE GEREKSİNİMİMİZ VAR”
Türkiye’de, İstanbul’da kanser tedavisi gören hastaların, onkoloji hastalarının ve ailelerinin meskenleri ile hastaneler ortasında fiyatsız olarak taşınması suretiyle tedaviye erişimlerinin devam etmesini sağlamak maksadıyla COVID-19 salgını sırasında Onko-Van projesi başlatılmıştır. Yedi lokal hasta örgütü ve ilaç firmalarıyla yapılan iş birliği ile 150’den fazla hastaya hizmet verilmiş, toplamda 100.000 km seyahat yapılmıştır. Bu örnekteki üzere programlar gözle görülür bir tesir yaratmaktadır lakin Orta Doğu, Afrika ve ötesindeki BOH yükü üzerine eğilmek için sıhhat hizmetleri ekosistemi içerisindeki tüm paydaşların süratle ortak harekete geçmesine muhtaçlık var.
Ancak ondan sonra insanların, toplumların ve gezegenimizin – şimdiki ve bundan sonraki kuşaklar için – faydasına olacak sürdürülebilir sıhhat sistemleri kurabilir ve eşit erişimi temin edebiliriz. Bu nedenle geçtiğimiz günlerde gerçekleşen Küresel BOH Hareketi Haftası kapsamında, bu hastalıkları pandemi sonrasında sıhhat hizmetlerinin merkezine koymaları için tüm ülkelerdeki ve dallardaki başkanların birlikte çalışmalarının değerli olduğuna inanıyorum. Bu istikametteki kararlılığımızı birlikte bir sefer daha göstermenin gerekli olduğunu düşünüyorum.”