İnsanlık tarihinin başlangıcından günümüze kadar bitkiler birçok hastalığın tedavisinde kullanılırdı. Dünyada bilinen 21 bin civarında tıbbi bitki çeşidi var. Geniş biyoçeşitliliğiyle Türkiye bu bitkilerin yarısından fazlasına konut sahipliği yapıyor. Türkiye’de toplam 12 bin çeşit bulunuyor. Pekala hangi tıbbi bitkiler hangi ilaçların imalinde kullanılıyor, hangi kedere deva oluyor? Gelin daima birlikte bakalım.
1. Oğulotu (Melissa officinalis)
Türkiye’de yüklü olarak Ege ve Akdeniz bölgeleri ile İstanbul ve Bursa’da yetiştiriliyor.
Oğul otu ilaç endüstrisinde ise mide ve kalp ilaçlarının üretiminde kullanılıyor.
2. Yıldız anason (Illicium verum)
Yıldız Anason, ismini yıldız biçiminde olan meyvelerinden alan bir bitkidir. Yıldız anason ya da Çin anasonu anavatanı Güney Çin olarak bilinmektedir. Güney Çin, Hint ve Endonezya kültürel mutfaklarında epeyce çok fazla kullanılan bir bitki tipi olarak kullanılmakta ve bu bitkinin meyveleri olgunlaşmadan toplanmaktadır ve güneş görmeyen bir yere serilerek kurutularak kullanılmaktadır.
2009’da yaşanan domuz gribi üzere salgınlara karşı bu unsurun yer aldığı ilaçların ağır kullanımı dünya üzerinde yıldız anason nüfusunda önemli bir azalmaya yol açmıştır.
3. Lavanta (Lavundula L.)
Cezbedici kokusu ve imajıyla dikkat çeken lavantanın dünyada bilinen 26 çeşidi bulunuyor. Türkiye’de daha çok Ege ve Akdeniz bölgeleri ile İstanbul civarında yetişiyor.
Lavanta ilaç endüstrisinde birtakım preparatlara koku vermek emeliyle ve merkezi hudut sistemi düzenleyici ilaçların üretiminde kullanılıyor.
4. Kekik (Thymus spp.)
Dünya üzerinde bilinen 40 çeşidi bulunan kekik, çalı ya da çalımsı görünümde, hoş kokulu ve çoğunlukla baharat olarak kullanılan bir bitki. Türkiye’de 12’si endemik olmak üzere yaklaşık 37 çeşidi bulunuyor.
Kekik ilaç endüstrisinde antiseptik imalinde kullanılmasının yanında, öksürük şuruplarının ve mantar ilaçlarının üretiminde bedellendiriliyor.
5. Ekinezya (Echinacea spp.)
Ekinezya; yaprağı, gövdesi, çiçeği ve kökleri destek besin, sıvı özler ve çay yapmak için kullanılan çiçekli bir bitkidir. Halk ortasında kirpi otu olarak da bilinen ekinezya papatya familyasına ilişkin çiçekli ve çok yıllık bir bitkidir. Ekinezya cinsi 9 cins altında toplanmıştır. Türkiye’de Ege bölgesinde yetiştiriliyor.
Geleneksel tıpta teneffüs ve idrar yolları iltihaplanmalarında ve sıkıntı kapanan dış yaralarda kullanılır.
6. Sinameki (Cassia acutifolia Delile)
Sinameki, iki çenekli çiçekli bitki familyalarından baklagiller içinde sınıflanan Cassia cinsinin cinslerini, bu çeşitlerin meyvelerini ve bu tiplerin kimilerinden elde edilerek tıpta laksatif olarak kullanılan maddeyi tabir eder. Ülkemizde Güney Ege ve Akdeniz bölgelerinde süs bitkisi olarak yetiştirilir.
Sinameki otu diüretik ve antioksidan bir bitkidir. Bu tesiri sayesinde bedeninizde biriken ziyanlı hususları basitçe atmanızı sağlar. Kabızlık tedavisinde bitkisel çay olarak önerilmektedir.
7. Mercanköşk (Origanum majorana L.)
Latince ismi ‘Origanum majorona’ olan Mercanköşk, ballıbabagiller familyasındandır. Akdeniz havzası bitkisidir. Çeşitli cinsleri ülkemizde de Trakya, Ege, Marmara ve Akdeniz bölgelerinde yabani olarak yetişir. Kurak yerlerde, kayalık bölgelerde sıkça rastlanan, çalı görünümlü, güzel kokulu çokyıllık bir bitkidir.
Mercanköşk, soğuk algınlığı, bronşit, ve grip belirtileri üzere teneffüs sorunlarını değerli ölçüde hafifletir. Antienflamatuar ve antimikrobiyal özelliklerinin yanı sıra, mercanköşkte hava yollarında biriken mukusun ortadan kaldırılmasını sağlar.
8. Devegülü (Althaea officinalis L.)
Deve dikeni, papatyagiller familyasının en süslü üyelerinden biridir. Mor ve beyaz renkli çiçekleriyle çabucak ayırt edilebilen bitki, ülkemizde sütlü kengel, deve kengeli ve Meryem Ana dikeni üzere farklı isimlerle de anılır. Ülkemizde de Akdeniz ve Karadeniz iklimlerinin hakim olduğu bölgelerde yetişir. Resen yetişen bir bitki olduğunda yol kenarlarında dahi rastlayabilirsiniz.
Karaciğer iltihabı dahil, çok alkol ve kimi ilaçların neden olduğu safra yolu iltihabı, siroz ve kronik karaciğer hastalıklarında olumlu katkılar sağlıyor.
9. Biberiye (Rosmarinus Officinalis)
Çalımsı karakteri ve hoş kokusuyla çoğunlukla peyzaj hedefli kullanılan bitki bunun yanında baharat olarak mutfaklarda ve ilaç üretiminde kullanılıyor.
Biberiye ilaç endüstrisinde spazm çözücü, idrar söktürücü, ateş düşürücü ve astım ilaçları ile antiseptik gargara üretiminde da kullanılıyor.
10. Anason (Pimpinella Anisum)
Çok eski bir kültür bitkisi olan anason, Türkiye’de Ege, Akdeniz, Marmara ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde üretilen bitki, koku verici olarak kullanımının yanında ilaç endüstrisinde ve kimi içeceklerin hazırlanmasında kullanılıyor.
Anason ilaç endüstrisinde, sindirime yardımcı ilaçlar ile iştah açıcı eserlerin üretiminde bedellendiriliyor.
11. Angelika Angelica archangelica L.)
Eski çağlardan bu yana beşerler tarafından çok sık kullanılan bir bitkidir. Bilhassa Çin, Kore ve Japonya’da yetişen bu bitki, ülkemizde de Doğu Karadeniz ve Marmara bölgesinde yetişmektedir. Bir öteki ismi Melek otu olan bu bitki, Eylül ve Ekim aylarında toplanarak kurutulur.
Hazımsızlık, iştahsızlık, reflü, astım, bronşit, üst teneffüs yolu enfeksiyonları, adet sancıları ve menopoz semptomlarına çok âlâ gelir. Sistemsiz adet kanamalarına olumlu tesirleri vardır.
12. Çivit Otu (Baptisia tinctoria L.)
Çivit otunun anavatanı Kafkasya yamaçlarıdır ve uzak doğudan Himalayalar’a kadar yayılmıştır. Günümüzde Kuzey Afrika ve Avrupa’da kültürü yapılmaktadır. Çivit otunun 30’a yakın tipi Türkiye’de doğal olarak yetişmektedir.
gribe karşı bağışıklığın güçlenmesine takviye olur. Gripten dolayı meydana gelecek nefes darlığı üzere sorunlar için hayli faydalıdır.
13. Çörek otu (Nigella spp.)
Çok yıllık otsu bir ot olan çörek otu, daha çok pasta ve böreklerin süslemesinde kullanılmasıyla tanınıyor. Türkiye, Kuzey Afrika ve Güney Amerika’da doğal olarak yetişen bitkinin çoğunlukla bir kapsül içinde yer alan tohumları pahalandırıyor.
Çörek otundan ilaç endüstrisinde astım, yüksek tansiyon, parkinson ilaçları ile şeker düşürücü ilaçlarının üretiminde faydalanılıyor.
14. Şeytan Pençesi (Harpagophytum procumbens DC. Ex Meiss. )
Türkiye’de Güneyde yüksek bölümlerde, Denizli’de ise Çameli İlçesi’nde yetiştirilir. Dış görünüşü sebebiyle bu ismi almıştır. Bu bitkinin dış kısmı değil kökleri kullanılır.
Romatizma rahatsızlıklarını azaltmasından iltihap giderici olmasına; kireçlenmeden hudut hasarı sonucu oluşan yahut ameliyat sonrasında kendini gösteren beden ağrılarına kadar birçok yararı vardır.
15. Gelincik (Papaver rhoeas L.)
Gelincik otu bilimsel ismi ile papaver rhoeas olarak bilinmektedir. Gelincik otu ülkemizde en fazla Marmara ve Doğu bölgelerinde yetişmektedir. Akdeniz bölgesinde de yetişmektedir.
Gelincik otunun en değerli sıhhat yararları ortasında cilt ve saç sıhhatini artırması, bağışıklık sistemini güçlendirmesi, kalbi müdafaası, bayan doğurganlığını artırması, kan sirkülasyonunu ve sindirimi güzelleştirmesi, hudut sistemini düzenlemesi sayılabilir.
16. Adaçayı (Salvia officinalis)
Ballıbabagiller familyasından gelen tıbbi ve aromatik bitki tipidir. Uçucu yağ ve baharat bitkisi olan ada çayına ilişkin dünya çapında 5 binden fazla farklı çeşit bulunur. Orta Doğu ve Akdeniz bölgelerinde yetişen bitkinin ülkemizde de yaygın olarak yetiştirilir. bilinen 90 çeşidi var.
Adaçayı yapraklarının enfüzyonu ilaç endüstrisinde boğaz ağrısı ve iltihaplara karşı gargara ve şurupların imalinde, ayrıyeten mide ve bağırsak spazmı çözücü ilaçların üretiminde kullanılıyor.
17. Kedi Otu (Valeriana officinalis L.)
Kedi otu yaz aylarında beğenilen kokulu pembe yahut beyaz çiçekler açan çok yıllık çiçekli bir bitkidir. Türkiye’de doğal olarak yetişmektedir.
Depresyon tedavisinde, uyku düzensizliğinde kullanılıyor. Birebir vakitte sakinleştirici tesiri bulunuyor.