Adet kanaması, bayan fizyolojisinin bir modülü olan menstrüasyon döngüsünde bedenin temel eşey hormonlarından progesteron hormonunun azalmasıyla birlikte, üreme sistemindeki progesteron tesirinin zayıflamasına bağlı rahim iç cidarındaki dokuların dökülmesi ve bedenden atılmasıdır.
Bazı bireylerde bu süreç, adet kanamasından birkaç gün evvel yahut kanama devrinde, karın alt kadranında kramp biçiminde ağrı şikayeti ile geçebilmektedir. Bu duruma sancılı adet kanaması yahut dismenore ismi verilir.
Dismenore muhakkak dönemlerle gerçekleşen adet kanamalarında yineleyici şekilde gerçekleştiğinden, hastaların günlük hayat kalitesini önemli manada olumsuz tesirler. Ağrı şikayeti kanamadan birkaç gün evvel başlayıp kanama periyodunda boyunca sürebilir.
Adet sancısı, hastalarda hem ağrı gelişmeden evvel derde yol açabilir hem de kanama devrinde toplumsal ve iş hayatta performans kaybına yol açabilir. Karın ağrısı şikâyeti ile birlikte hastalarda bulantı, kusma, ishal, halsizlik ve baş ağrısı üzere şikayetler de eşlik edebilir.
ADET SANCISI NEDEN OLUR?
Adet görme denen kanama, olağanda bebek gelişimi için hazırlanan rahim duvarının döllenme olmaması sonucunda, beden tarafından atılması nedeniyle oluşur. Rahim yani uterus, aslında bir kas dokusudur. İşte, bu kas dokusu iç tarafını çevreleyen yumuşak duvarı atmaya yardımcı olmak için kasılmaya başlar.
Prostaglandin denen hormon, rahmin bu kasılmalarını tetikler. Prostoglandin, adet başlamadan bir-iki gün öncesinde kanda yüksek düzeylere ulaşır ve adetin birinci iki gününden sonra azalmaya başlar. Prostaglandin düzeyi ne kadar yüksek olursa, adet krampları da o kadar şiddetli yaşanır. Adet sancılarının, menstrüasyonun en başında hissedilmesinin sebebi de budur. Adet döngüsü nedeniyle hissedilen adet sancılarına primer dismenore denir. Bunun haricinde aşağıda sıralanan tıbbi durumlar nedeniyle hissedilen adet sancıları ise sekonder dismenore olarak isimlendirilir:
Servikal darlık: Birtakım bayanlarda, rahim ağzının açıklığı, adet akışını engelleyecek kadar küçüktür. Bu küçük açıklık rahim içindeki basıncın artmasına neden olarak daha şiddetli bir ağrı yaratabilir.
Endometriozis: Rahmi kaplayan dokunun uterusun dışına çıkarak, fallop tüpleri, yumurtalıklar yahut pelvisi kaplayan öteki dokular üzerine yanlışsız gelişip yerleşmesine denir. Çikolata kistlerinin oluşmasına neden olabilir, ağrılı adet görme yanı sıra, cinsel bağ sırasında da ağrı hissedilebilir.
Uterin fibroidleri: Rahim duvarında kas ve fibroz dokudan oluşan uterin fibroidleri, kanserli olmayan ancak sert ve büyük olabilen tümörlerdir. Rahim fibroidleri taşıyanlar, adet görme esnasında daha şiddetli ağrı hissedebilirler.
Adenomyozis: Bu rahatsızlıkta rahmi kaplayan doku uterusun kas duvarlarına yanlışsız büyümeye başlar.
Pelvik inflamatuar hastalık: Dişi üreme organlarının bu enfeksiyonuna çoklukla cinsel yolla bulaşan bakteriler neden olur.
ADET SANCISI BELİRTİLERİ NELERDİR?
Adet sancıları ve bu sancılarla bir arada gözlemlenmekte olan farklı semptomlar şu haldedir;
-Alt karın kısmında ağır ağrı
-Adetten birkaç gün önce oluşan bu ağrı, adetten 1 gün sonra en şiddetli noktalara gelir ve 2 ila 3 gün sonra giderek azalmaya başlar.
-Bacaklarda ve eklemlerde ağrılar hissedilebilir.
-Bel kısmına gerçek uyuşukluk hissi veren ağrı
-Mide bulantısı
-Yoğun tuvalete çıkma isteği
-Baş ağrısı
-Baş dönmesi
ADET SANCISINA NE ÂLÂ GELİR?
Vücutta olağandan farklı belirtilerle seyreden rastgele bir durum varlığında birinci yapılması gereken sıhhat kuruluşları ve çalışanlarından takviye alınmasıdır. Adet sancısının giderilmesine yönelik olarak tabibin önerisi ve reçetelendirmesi halinde non-steroid antiinflamatuvar ilaçlar olarak isimlendirilen ağrı kesiciler kullanılabilir.
Medikal tedavi teknikleri dışında konutta uygulanabilecek çeşitli prosedürler ile de adet sancısında rahatlama sağlanabilir:
Kasık yahut sırt bölgesine sıcak su torbası konulması
Alt karın bölgesine yahut sırta yapılacak sıcak uygulamalar adet sancısının hafifletilmesinde tesirli olabilir. Sıcak su torbası dışında ılık bir banyo yapmak ya da sıcak havlunun bu bölgelerde uygulanması da adet sancısının giderilmesinde başvurulabilecek başka yollardır.
Alt karın bölgesine rahatlatıcı masaj yapılması
Yaklaşık olarak 20 dakika, alt karın bölgesine masaj yapılması adet sancısının dindirilmesine katkı sağlayabilir. Tıpkı vakitte masaj yapılırken esansiyel yağ olarak sınıflandırılan lavanta ya da misk adaçayı yağı kullanımı ile ağrının müddeti ve yoğunluğunda hafifleme gerçekleşebilir.
Fiziksel idman yapılması
Fiziksel aktiviteler esnasında bedende salgılanan endorfin kimyasalı adet sancısının hafiflemesine katkı sağlayabilir. Ağır fizikî antrenmanlar yerine yürüyüş ya da yoga üzere hafif idmanların tercih edilmesi adet sancısının hafifletilmesinde daha uygun kabul edilir.
Besleyici fakat ağır olmayan besinlerin tüketilmesi
Adet sancısından şikayet eden bireylerin o periyot içerisindeki beslenme planlarında işlenmemiş liften varlıklı eserlerin ve bitkisel yüklü besinlerin yer alması kelam konusu şikayetlerinde rahatlama sağlayabilir. Papatya çayı ağrı duyusunu taşıyan hudutlarda rahatlatıcı tesir yapması nedeniyle adet sancısına uygun gelen çay olarak kabul edilir.
Fındık, badem ve kabak çekirdeği manganez mineralinden güçlü besinlerdir. Manganez adet devrinde ağrıya sebep olabilecek krampların azalmasına katkı sağlayabilir. Tıpkı vakitte adet kanaması ile demir kaybı meydana gelir. Demir eksikliğinin oluşmasını önlemek ismine tavuk, balık ve yeşil yapraklı sebzelerin tüketimi önerilmektedir.
Bazı besinlerin tüketiminin sınırlandırılması
Adet görme sürecinde ekstra bir şişkinliğe neden olabilecek besinlerin daha az tüketilmesi adet sancısının dindirilmesinde katkı sağlayabilir. Yağlı yiyecekler, alkol, gazlı içecekler, kafein içeren sıvılar ve tuzlu besinler tüketiminin sonlandırılması halinde adet sancısını hafifletici tesir yapabilecek besinlere örnek teşkil eder.
KİMLER DAHA ŞİDDETLİ ADET GÖRME RİSKİ ALTINDADIR?
Aşağıdaki durumlarda menstrüel kramp riski daha şiddetli gözlenebilir:
-30 yaşından küçükler,
-Ergenliğe erken, 11 yaşında yahut daha erken yaşta girenler,
-Adet periyodunda ağır kanaması olanlar,
-Düzensiz adet kanaması olanlar,
-Ailede adet sancısı hikayesi olanlar,
-Sigara içenler.
Adet krampları başka tıbbi komplikasyonlara neden olmaz, fakat okula, işe ve toplumsal aktivitelere tesir edebilir. Tekrar de, menstrüel kramplarla bağlantılı birtakım durumların komplikasyonları olabilir. Örneğin endometriozis, fertilite meselelerine neden olabilir. Pelvik enflamatuar hastalık, döllenmiş bir yumurtanın uterus dışına implante olma (ektopik gebelik) riskini artırabilir .
ADET SANCISI NEDENİYLE NE VAKİT DOKTORA GÖRÜNMELİ?
Adet krampları her ay günlük yaşantınızı epeyce etkileyecek formda ağır yaşanırsa, semptomlarınız giderek kötüleşirse yahut evvelden olmadığı halde 25 yaşından sonra şiddetli adet krampları yaşamaya başlarsanız, vakit geçirmeden bir uzmana başvurmanız gerekir. Sık adet sancısı çekmenin hamile kalmayı olumsuz etkileyeceğiyle ilgili yanlış kanılar yaygındır. Direkt adet sancısının hamile kalmaya mahzur teşkil etmediği bilinmektedir.
ADET SANCISI İÇİN HANGİ İLAÇLAR KULLANILIR?
-Nonsteroid antienflamatuvar ilaçlar: İbuprofen ya da naproksen etken hususlarını içeren ilaçlar hem prostoglandin seviyelerini baskılar hem de ağrı hissinin giderilmesine yardımcı olur. Adetin birinci gününden itibaren tabibin önerdiği dozda kullanılabilir. Bununla birlikte şayet ilaçların içerisindeki unsurlardan rastgele birine karşı hassasiyetiniz varsa ya da bu ilaçlarla etkileşen öbür bir tıbbi durumunuz bulunuyorsa doktora danışmanız gerekir.
-Doğum denetim ilaçları (Oral kontraseptifler): Oral doğum denetim hapları, yumurtlamayı önleyen ve adet kramplarının şiddetini azaltan hormonlar içerir. Bu hormonlar ayrıyeten enjeksiyon, cilt yaması, kol derisinin altına yerleştirilmiş bir implant ya da vajinaya yerleştirilen esnek bir halka halinde de verilebilir. Kimi durumlarda rahim içi (intrauterin) aygıtlar da tavsiye edilebilir.