MUSTAFA KİRENCİ
Üstadımızı uğurlayalı tam bir yıl oldu. Bu bir yıl içinde herkes kendi vaktini yaşadı. Günler su üzere aktı. Bir yıl içinde vefatından başlayarak, çeşitli konuşmacıların katıldığı TV programları yapıldı. Mecmualar özel sayılar, evraklar, günlük gazetelerde ve internet sitelerinde birçok yazı kaleme alındı. Belediyeler, birtakım üniversiteler sempozyum yaptı, Ulusal Eğitim’de de kimi etkinlikler gerçekleştirildi. Sabah Yıldızı’nın devamı niteliğindeki çalışmam için mecmua özel sayı ve belgelerini, gazete yazılarını büyük ölçüde okudum. Bilgisine sahip olup da bulamadığım bir yahut iki mecmua oldu. Muhtemelen Anadolu’da çıkan ve gözden kaçan yayınlar da olmuştur. Şimdiye kadar okuduğum yazıların pek azından sarfı nazar ederek söyleyecek olursam daima tıpkı yazıyı okuyormuşum izlenimi edindim. Evet, bu çorbada benim de tuzum bulunsun kanısıyla heyecanla, yazılmış yazılar epey fazlaydı. Bunların kimileri samimi yazılardı. Metinde geçen Sezai Karakoç ismi yerine öbür bir isim de konsa, örneğin Necip Fazıl, Arif Nihat Asya (…) değişen bir şey olmayacak. Burada yazanlarla ilgili bir sorun yok hamasetleri, heyecanları, vefatı sebebiyle sahiplenişleri takdire şayan. Asıl sorun yazıları o biçimde yayımlayanlarda. Editörler gelen her yazıyı okuyup yazıda özgün his ve kanıları, şahsa has söz edişleri alıp yazıyı topyekûn zayi etmeksizin yazanların isimlerini de yazarak fragmanlar formunda yayımlanmış olsaydı Sezai Karakoç’a bakış ya da onu anlayış zenginliğini ortaya koyabilirlerdi. Böylelikle birebir yazıyı biteviye okumuşluk hissi de oradan kalkardı.
PEKİ DİRİLİŞ PARTİSİ NİYE KAPANDI
Yazılarda gördüğüm bir öteki eksiklik de özeleştiri yoksunluğu. Kastettiğim şey “kıymeti bilinmedi” ve gibisi tabirlerde ortaya çıkıyor daha çok. “Neden değeri bilinmedi? Bunda bizim katkımız var mı?” sorusu içsel olarak sorulmalı yanıtı da verilmeliydi. Şayet bu değer bilmezlik ferdî ya da toplumsal bir tavırsa herkes kendi hissesine düşeni açıklamalıydı. O denli anlaşılıyor ki bu özeleştiri diğer bir vakte ertelenmiş durumda. Ya da bir vakit sonra bu özeleştiriyi onlar ismine bir oburu, bir genç yapacak. Ben kendi adıma çeşitli etkinliklerdeki konuşmacılara bakarak şu soruyu sormadan edemedim: Bu kadar seveni vardı da niye Diriliş Partisi teşkilatlanamadığı için kapatıldı ve Şanlı Diriliş Partisi…?” İster istemez bu türlü durumlar için Üstadın ironiyle okuduğu ve birinci defa kendisinden duyduğum, Göngör Dilmen’in Midas’ın Kulakları’ndaki diyaloğu/tradı aklıma geldi:
“Biz ki Gordium Erenleriyiz
Hele bir ölelim, siz görün
Ne büyük cenaze törenleriyiz”
Bir de vefatının “uzatma dünya sürgünümü” mısraına telmihle “sürgününü tamamladı” halinde duyurulup bir adım sonra “uzlet”le ilişkilendirilmesi ve bu sözün birçok yazıda da yer alması sözün büyüsüne kapılarak olsa gerek. Şiirin bağlamından koparılarak Üstada tatbik edilmesi şiirin iletisi ismine şanssız bir yakıştırma hatta “kaçış” olduğunu düşünüyorum. Kelam konusu büyük şiirde İstanbul yani “başkentler başkenti” “sürgün ülke” ile yani “İslam âlemindeki devletçiklerle” Üstadın sözüyle “darülislam” halihazırı ve maziyi yâd ederek konuşmaktadırlar. Bu konuşmalar af dilemeler, özürler, naz u niyazlar, ey sevgili, en sevgili hitaplarıyla devam eder. Sürgün olan İslâm ülkeleri sahip çıkamadıkları (batının büyüsüne kapılmaları sebebiyle sadakat gösteremedikleri) İstanbul’dan, Esir Kent’ten yani Başşehirler Başkenti’nden af dilerler, ona “Ey Sevgili! En Sevgili” diye hitap ederler. Şiirde İslam Ülkeleri “uzatma dünya sürgünümü” diyerek bu sürgünden kurtuluşlarının İstanbul’un elinde olduğunu, tekrar kendilerine sahip çıkmalarını isterler. Yalnızca Türk Edebiyatının değil gelecekteki “Özülke” –Nitekim şair bu şiirin ana başlığını “Zaman Adanmış Sözler” olarak belirlemiştir. Bir gün neden diye sorduğumda “Anlamı ileride anlaşılacak, o yüzden Vakit Adanmış Kelamlar dedim.” diye cevaplamıştı edebiyatının da en büyük siyasi şiirlerinden birincisi bu şiir olacaktır. Birincisi dedim zira “Diriliş” gerçekleştiğinde “zamana adanan bu sözler” vakitte yerini bulacak ve o vaktin insanları ve jenerasyonları bunu bir kurtuluş destanı olarak yad edeceklerdir. Zira her mısrasıyla şiir bunu vadetmektedir. Öbür bir söyleyişle bu şiir gelecek jenerasyonlara yazılmış fakat manasını ve sunduğu ideali asla kaybetmeyelim, onu içimizde bir yumak üzere büyüte büyüte gelecek jenerasyonlara aktaralım diye, gelecek jenerasyonları yetiştirecek olan asıl bizlere yazılmıştır. Gelecek nesiller bunu esasen yapacaktır, şair de bundan emindir. Bu şiire çokça yazıldığı üzere “Na’t” demek ya da şairinin hayatına telmihte bulunarak bu şiiri kelam konusu etmek şiirin bizden beklediği misyonu görmemek ve ısrarla görmemeyi istemektir. Tıpkı yanlışlık “Doğu’nun Yedinci Oğlu” olarak görülmesinde de devam ediyor.
AKSİNE HAYATI SEVERDİ
Ayrıca şunu da belirtmeliyim ki benim tanıdığım Üstad hayatı sever, hayatı “Diriliş” olarak görür, dirilişin izlerini tabiatta, insanların hayatında, duyduğu olaylarda dolu dolu bulur ve anlatırdı. Bu bazen tramvayda rastladığı ve hiç tanımadığı bir adamdı, bazen sokağındaki kedi, bazen, gövdesi yaşlanmış bir çınarın tabanında biten terütaze filizdi. Dünya sürgünü asla. Diriliş diyen bir insan için sürgününü tamamladı ne demek? Bu durumun uzletle birleştirilmesi ise yanılgının yanılgıyı davet etmesi üzere bir şey. Dediğim üzere Üstad hayatı sever, hele İstanbul’u mevsimine nazaran dolu dolu yaşamak ister, beşerler ortasında yürümeyi severdi. Hava hoş olduğu vakit tramvaydan Çarşıkapı’da iner Cağaloğlu’ndaki ofise kadar yürürdü. Her yıl mevsimine nazaran Beykoz, Boğaz, Üsküdar, Samatya, Fatih, Sümbül Efendi, Merkez Efendi, Fatih, Yahya Efendi, Moda, Fındıklı’ya kesinlikle gitmek isterdi. Anadolu Yakası’nda otururken geceleri Üsküdar kıyısındaki çay bahçesinde buluşmalar olurdu. Fındıkzade’ye taşındıktan sonra da Fındıklı, Çırağan Sarayı güzergâhındaki çay bahçelerinde oturmayı severdi. Pazarları hele hiç meskende durmak istemez özellikle bahar da Adalar’a giderdi. Hayatın “gözbebeklerine dokunmak” onun yegâne işiydi. Benim tanıdığım Üstad, hayattan el etek çekmiş, topluma katılmayan, beşerlerle görüşmek istemeyen, uzlet erbabı olabilecek en son kişidir. Ofisteki hallerinde de o denli idi. Bir defasında Sivas’tan gelen birine “Bu masanın önünde bütün bir Anadolu oturmuştur” demişti. Diğer yazıların konusu olacak bu bahis şimdilik bu kadarla kalsın.
Ayşe Olgun Hanım’ın Üstadın vefatından sonra ne yapıldı, neler yapılmalıydı, süreci kıymetlendiren bir yazı istemesi sebebiyle başladığım bu girizgâhtan sonra asıl söylemek istediklerimden birazdan bahsedeceğim. Neler yapılmalıydı? Bunun karşılığı kısa vadede olanlar ile uzun vadede yapılması gerekenler biçiminde belirlenebilir. Kurumların neler yapabileceği üzerinde durulabilir. Örneklere, geçmiş deneyimlere bakılabilir. Bir yerden başlanması gerekir, süreç içinde fikir fikri çağırır, niyet kanıyı doğurur.
Asıl söylemek istediğime gelince. Bu benim fikrim değil. Sağolsun şair Adnan Özer’in 2013 yılında Sezai Karakoç’un 80. yaş kutlamaları ile ilgili kaleme aldığı yazı1 öncelikle ne yapılması gerektiğini söylüyor. Yazının çıkış noktası olay şöyle:
1982 Nobel mükafatı sahibi Kolombiyalı Gabriel Garcia Marquez ve Meksikalı Carlos Fuentes birlikte (birbirine rakip bu iki müellif birlikte şiddetli edebi tartışmalara karşılıklı atışmalara girmekten de geri durmamışlardır) 1993 yılının Aralık ayında vaktin Meksika hükümetine resmi bir müracaatta bulunarak 1982’de Fransa’da hayatını yitiren Arjantinli müellif Julio Cortazar ismine akademik kürsü kurulmasını talep ederler. Meksika hükümeti bu talebe olumlu karşılık verir ve iki müellif da birinci çalışmalar için 70 bin dolarlık bağışta bulunurlar. Sonunda 12 Ekim 1994’te Guadalajara Üniversitesi’nde Julio Cortazar Kürsü’sü kurulur ve resmi merasimde bu iki muharrir da hazır bulunurlar.
TAM 9 YIL GEÇMİŞ LAKİN HÂLÂ GEÇ DEĞİL
Devamını Adnan Özer’in kendi satırlarından okuyalım:
“Aslında bir müellif ahlakı örneği olarak çoktandır yazmayı düşünüyordum. Vakti geldi. Sezai Karakoç’un 80. yıl kutlamaları aklıma getirdi. Ömrü daim olsun, çağdaş Türk şiirinin yaşayan bu müstesna ismi her vakit ülkenin her yerinde her türlü kutlamayı hak eder. Bu yıl birtakım ilçelerimize varıncaya, şairimizin 80. yaşının idrakiyle etkinlikler düzenlendi. Halk toplantıları, akademik, yarı-akademik oturumlar yapıldı. Yayınlar da gayreti. Fakat bir “niteliğe” erdik mi? Bu soruyu sormadan edemiyorum. İşte o noktada “Sezai Karakoç Kürsüsü” aklıma düşüyor. Bir boşluk hissi. Halbuki bu türlü taçlanmalıydı şahsen kendisi bir okul olan şair ve fikir adamımızın bu görkemli yaşı. Halk deyişiyle ‘bir diğer Sezai Karakoç’umuz yok’. Evet tutumu bilinir, o talep etmez, vasiyetinde de bulunmaz. Öyleyse şimdiden geçi yok. O teşebbüs hoş ve kutlu bir teşebbüs olacaktır. “Her şeyi devletten beklemeyelim”, tekrar bir halk deyişi. Beklemeyelim, beklenmesin gerçekten…”
Adnan Özer’in son cümlesine dikkat çekmek isterim. “Beklemeyelim, beklenmesin gerçekten…” Yazının yayımlanışı üzerinden 9 yıl geçmiş. İnsanın yüksek sesle “Bu kadar beklemek yeter!” diyesi geliyor. Yazıda olduğu üzere iki müellifin müracaatta bulunmasına da gerek yok. Örneğin Üstada doktora tevdi eden İstanbul Üniversitesi bu türlü bir kürsüyü ya da enstitüyü kendi senato kararıyla açamaz mı? Hayata geçiremez mi? Oraya şiiri, sanatı, kanıyı yüksek ve ulu bir yapı olarak gören idealist gençler ihtimamla seçilip yerleştirilemez mi? Vakit zaman Üstad, “Hint yoksulu üzere bir hazinenin üstünde oturuyoruz” kaygısı, bu imkânsızlık münasebetiyle bir şey yapamamaktan doğan hali tasvirdi. Halbuki onun milletimize bahşettiği hazine, har vurup harman savrulup tüketme kolaylığına ve çıkarcılığına düşmeden, kıldan ince kılıçtan keskin ahlâk ve paha kanısının eşliğinde bir imtihan olarak bizleri bekliyor.
1- Adnan Özer, Cortazar’a Var da Sezai Karakoç’a Yok mu?, Akşam Gazetesi, 7 Ekim 2013, Sayfa: 18.