“Metaverse” kavramı ilk sefer bilim kurgu muharriri Neil Stephenson’un 1992 yılında yayımladığı Kar Kazası (Snow Crash) kitabında geçti. Daha sonra ise Meta şirketi ile popülerlik kazanarak şimdiden günlük hayatta kullanılan sözcükler ortasına girmeyi başardı.
İnsan bilişinin, fizikî uğraş harcamaksızın bilgisayarlar, android aygıtlar ve üç boyutlu aygıtlar aracılığıyla yapay bir fizikî ortama dahil olmasını sağlayan “metaverse”nin, hayatların gelecekte gerçeklikten daha fazla sürdürüleceği bir yer olacağı düşünülüyor.
Trafikte vakit kaybı, global ısınma üzere sıkıntıların çözüleceği ve insanların hologramlarıyla dünyanın her köşesine seyahat edip fizikî etkileşim kurabileceği “metaverse”de, beş duyu organı ile tecrübelenen her şeyin gerçek olacağı belirtiliyor.
Türkiye’de “metaverse” çalışmaları yürüten Türk Alman Üniversitesi Kültür ve İrtibat Kısmı Lideri Prof. Dr. Burhanettin Aykut Arıkan ile Küresel Bilişim Derneği (BİDER) Lideri Şenol Vatansever, Türkiye ve dünyada “metaverse” konusundaki vizyoner yaklaşımlardan bahsetti.
YERLİ METAVERSE OLUŞTURMAYI HEDEFLİYORUZ
Global Bilişim Derneği (BİDER) Lideri Şenol Vatansever “Metaverse’de gerçek dünyayla kesişimin yaratılacağı, başka cihanlar ortasında entegrasyonun sağlanacağı yapıların tasarlanması lazım. Biz de vizyoner yaklaşımla kendi ‘metaverse’mizi oluşturmayı hedefliyoruz” dedi.
Vatansever, Türkiye’de “metaverse” çalışmaları konusunda geç kalınmadığını belirterek, “Metaverse’de gerçek dünyayla kesişimin yaratılacağı, başka kainatlar ortasında entegrasyonun sağlanacağı yapıların tasarlanması lazım. Biz de vizyoner yaklaşımla kendi ‘metaverse’mizi oluşturmayı hedefliyoruz. Bu işin AR-GE’sini de Türk Alman Üniversitesi ile yapacağız.” dedi.
Türk Alman Üniversitesi Kültür ve Bağlantı Kısmı Lideri Prof. Dr. Burhanettin Aykut Arıkan ise dijital dünya ile ilgili “Deepfake üzere teknolojilerle, algoritmik dizaynlarla gerçekliğin eğriltilmesi konusunda önemli dezenformasyon potansiyeli var. Bunları öngörüsel algoritmalarla, oluşmadan takip etmek gerekiyor” uyarısında bulundu.
BİRÇOK METAVERSE ORTAYA ÇIKACAK
BİDER Lideri Şenol Vatansever, gelecekte merkeziyetsiz ve merkezi (şirket kontrolünde) birçok “metaverse”in ortaya çıkacağını söyledi.
Vatansever, toplumsal medyada birden fazla platforma girildiği üzere farklı “metaverse”lerede girilebileceğini aktararak, “Hayatın içerisinde olan bankalar, kurumlar ve devletler ‘metaverse’de konumlanmaya çalışıyor. ‘Metaverse’de birden çok cihan olacağı için kurumların, şirketlerin hangi evrenlerde neden yer almaları gerektiğiyle ilgili çalışma yapmaları gerekir. Yani, ‘Çoklu Cihan Çağı’. Birden fazla cihan olduğu ve sayıları artacağı için ‘multiversera’da bu cihanların seçim süreci kıymet kazanacak. Yeniden kainatlar ortasındaki entegrasyonlar ve geçiş imkanları kritik ehemmiyette olacak” dedi.
“Metaverse”nin sanal, arttırılmış, karma ve genişletilmiş gerçekliğin birleşimi olarak düşünülmesi gerektiğini lisana getiren Vatansever, şunları kaydetti:
“Sadece sanal ortamdan bahsetmiyoruz, gerçek dünyayla kesişimin sağlandığı bir ortam olacak. Beşerler hologramlarıyla bir arada bu dünyada da yer alabilecekler. Etraf kirliliği, müsilaj, mikroplastiklerle beşerler tabiata ziyan verdi. Bunun düşüncelerini yaşıyoruz. Metaverse ile beşerler, kendi ortamlarından bu dünyaya girecekleri için trafikte vakit kaybetmeyecek, güç ve mazot tüketimi açısından avantaj yaratabilecek.”
METAVERSE SANAL BİR ORTAM OLMASINA KARŞIN BEŞ DUYU ORGANINA HİTAP EDEBİLİYOR
Vatansever, “metaverse”nin vizyoner bir proje olarak kıymetlendirilmesi gerektiğini vurgulayarak, “Metaverse’e sabit olarak girildiğini görüyoruz. İlerleyen devirde hareketli olacağız, VR bandın üzerinde yürüyebileceğiz. VR bant hangi istikamete gidersek gidelim hareketi gerçekleştireceğinden metaverse’de kendi hologramımızla hareket edebileceğiz. Hologramla Beyoğlu’na gidip yürüyebileceğiz, beşerlerle etkileşim kurabileceğiz. Mağazadan alışveriş yapabileceğiz. Yani, beşerler hologramlarıyla ‘meteverse’ içerisinden de öte gerçek dünyada yer alabilecek” diyerek Metaverse’nin gerçek bir dünya üzere olacağını söyledi.
“Metaverse”e, sanal gerçeklik gözlüğüyle girildiğini hatırlatan Vatansever, kelamlarına şöyle devam etti:
“Metaverse’de 5 duyu organımızdan görmeyi, işitmeyi, dokunmayı algılayabiliyoruz. Koklama ve tat alma kısmında araştırma yapılması gerekiyor. Belirli kokular bilgisayar ortamında üretilip verilebiliyor. Tat alma kısmı ileride mümkün olabilir, tahminen bedene çip taktırmak gerekebilir. Çip olursa, ‘metaverse’de yediğiniz baklavanın tadı, daha evvel yediğiniz baklava deneyiminizdeki tada benzeri hissiyat olabilir. Hasebiyle, tecrübesi tat alma tarafında da yaşayabiliriz.”
YENİ METAVERSE TÜRKİYE’NİN MUHTAÇLIKLARINI KARŞILAYACAK
Türk Alman Üniversitesi Kültür ve Bağlantı Kısmı Lideri Prof. Dr. Burhanettin Aykut Arıkan, Yaratıcı Medya Laboratuvarı kurmak için Kalkınma Ajansı’ndan takviye aldıklarını ve “metaverse” üzere yenilikçi teknolojileri hedeflediklerini söyledi.
Projede, yenilikçi teknolojilerin toplumsal ve toplumsal taraftan araştırılmasını hedeflediklerini lisana getiren Arıkan, “Projenin alt bileşenlerinde Toplumsal Dinamikler, Akışkan Arayüzler, Algoritma Laboratuvarı olacak. Küresel Bilişim Derneği ile ‘metaverse’de Türkiye’nin muhtaçlığını karşılayacak AR-GE çalışmaları hedefledik” ifadesini kullandı.
Metaverse projesinin altyapısının kurulması için AR-GE çalışmalarının gerekliliğini vurgulayan Arıkan, “Algoritmaların tasarlanması, gerekli teyit algoritmaları ve Deepfake’le yapılan manipülatif içeriğin nasıl yakalanacağı üzere birçok çalışma gerekiyor” dedi.
“Metaverse”nin temelinin genişletilmiş gerçeklik olduğunu anlatan Arıkan, “Metaverse, sanal, arttırılmış ve karma gerçekliğin bir ortada olduğu yapı. Bu yapı için de Genişletilmiş Gerçeklik AR-GE’si gerekiyor. Yaklaşık altı aydır çalışan takımımız var. Araştırma görevlilerimiz, lisansüstü ve lisans öğrencilerimiz grubun içerisinde” dedi.
METAVERSE’DE UYDURMA HABERLERİN UCU BUCAĞI OLMAYACAK
İlk çalışmalarından birinin “metaverse”de dezenformasyon konusu olacağına dikkati çekerek Arıkan, şunları söyledi:
“Metaverse’de dezenformasyonun ucu bucağı olmayacak. Elimizde yalnızca görsel yahut haber değil, dizaynlı genişletilmiş gerçeklik olacak. Genişletilmiş gerçeklik içerisinde olmayan olayları tanımlayabilirsiniz. Buralarda bir kadro kurgular kelam konusu olacak. Deepfake üzere teknolojilerle, algoritmik dizaynlarla gerçekliğin eğriltilmesi konusunda önemli dezenformasyon potansiyeli var. Bunları öngörüsel algoritmalarla, oluşmadan takip etmek gerekiyor.”
“Metaverse”de manipülasyondan uzak bir yapı ortaya koymak istediklerini belirten Arıkan, “Bu iş ne kadar düzgün giderse ticari potansiyeli de o kadar yüksek olacaktır. Manipülatif altyapılar bir yerden sonra zıt teper, biz bunu istemiyoruz. Buranın ticari kalkınmaya yönelik potansiyelinin olmasını istiyoruz.” diyerek kelamlarını tamamladı.