Kazakistan halkı, haziran ayında yapılan referandumla değiştirilen sistemin birinci cumhurbaşkanını seçmek için 20 Kasım’da sandık başına gitmeye hazırlanıyor. Pazar günü yapılacak erken cumhurbaşkanlığı seçimleriyle ülkenin devlet sisteminde monopolleşme riskinin ortadan kaldırılması amaçlanıyor.
Ülkenin 7. cumhurbaşkanlığı seçimi olarak kayıtlara geçecek seçim, yılın başında meydana gelen ve çok sayıda kişinin hayatını kaybetmesiyle sonuçlanan Ocak olaylarının akabinde yapılan Anayasa referandumu sonrası gerçekleşiyor.
Doğal kaynaklar bakımından varlıklı ülke Kazakistan’da kelam konusu seçimle, son 30 yılda halk ile iktidar ortasındaki uçurum ve toplumda sosyoekonomik adaletin sağlanamaması üzere problemlerin ana nedeni gösterilen “iktidardaki tek kişi” modelinin ortadan kaldırılması amaçlanıyor.
Cumhurbaşkanlığında tek dönem
Pazar günkü seçimle devletin başına gelecek kişinin bir daha seçilme hakkı olmaksızın 7 yıllık tek devirle cumhurbaşkanlığı vazifesini üstlenmesi ve böylelikle gelecekte devlet sisteminde monopolleşme riskinin önlenmesi bekleniyor.
Ayrıca Kazakistan’ın seçim tarihinde birinci kere oy pusulasında “hepsine karşı” seçeneğinin yer alması da ülkedeki demokrasinin gelişmesinde değerli adım olarak belirtiliyor. Cumhurbaşkanlığı seçimi, referandumla Kazakistan Anayasası’nda yapılan değişikliklerin hayata geçirilmesi açısından da değerli olacak.
Bu değişiklikler ise bilhassa muhteşem başkanlık sisteminin son bulması, Parlamento’nun güçlendirilmesi, lokal meclis başta olmak üzere valiliklerin karar sistemlerinin artırılması, Meclis milletvekillerinin karma sistemiyle seçilmesi, idam cezasının büsbütün kaldırılması, Anayasa Mahkemesinin kurulması, misyondaki Cumhurbaşkanı’nın yakın akrabalarının devletin üst seviye misyonlarına getirilmesinin yasaklanması üzere kanunların uygulanmasını kapsıyor.
Kazakistan Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev de 1 Eylül’de Parlamento’nun açılış merasiminde yaptığı konuşmada, ülkede Anayasa referandumu sonrası kapsamlı ıslahatların başarılı biçimde hayata geçirilmesi için halkın yeni bir güvenoyuna gereksinim olduğunu belirterek, sonbaharda erken cumhurbaşkanlığı seçimlerinin yapılmasını önerdi.
Tokayev, bunun için vazife mühletini iki yıl kısaltarak seçimlerde tekrar aday olmaya hazır bulunduğunu açıkladı.
6 aday var
Kazakistan Cumhurbaşkanı vazifesine mevcut Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev‘in de ortalarında olduğu toplam 6 kişi aday. Auıl (Köy) Halk Demokrasi Partisinden Jiguli Dayrabayev, Ulusal Toplumsal Demokrat Partisinden Nurlan Auesbayev, “Amanat” Sendikalar Topluluğu’ndan Meyram Kajıken, Ulusal Toplumsal Hizmet Uzmanları Birliği’nden Karakat Abden, “Kazak Anneleri, Gelenek Yolunda” isimli kamu derneğinden de Saltanat Tursınbekova seçimde yarışacak.
Tarihte birinci defa iki bayan aday
Ülke tarihinde birinci kere cumhurbaşkanlığı seçimlerinde iki bayanın adaylar ortasında olması da dikkati çekiyor. 69 yaşında olan vazifedeki Cumhurbaşkanı Tokayev ise Parlamentodaki üç siyasi parti ile 30’dan fazla sivil kuruluşun bir ortaya gelerek oluşturduğu “halk koalisyonunun” adayı olarak yarışıyor.
11 milyondan fazla kayıtlı seçmen var
Kazakistan Merkezi Seçim Kurulunun bilgilerine nazaran toplam nüfusu 19 milyonu aşan ülkede 11 milyon 950 bin 485 kayıtlı seçmen bulunuyor. Bunların yaklaşık 12 bininin birebir gün Kazakistan’ın yurtdışındaki temsilciliklerinde kurulacak sandıklarda oy kullanması bekleniyor. Pazar günü ülke genelinde 10 bin 101, yurt dışında ise 68 sandığın kurulacağı seçimlerde oy verme süreci mahallî saatle 07:00’de başlayıp 20:00’de sona erecek.
Kazakistan’daki erken cumhurbaşkanlığı seçimlerini Türkiye’nin de ortasında olduğu 15 ülkenin seçim heyeti liderinin yanı sıra Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı, Türk Devletleri Teşkilatı ve Türk Lisanı Konuşan Ülkeler Parlamenter Asamblesi üzere milletlerarası kuruluşlardan müşahede heyetleriyle toplamda 642 yabancı gözlemci yerinde takip edecek.